atoàre , vrb: atuai 1,
atuare Definition
fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones
Synonyms e antonyms
afetuare,
assagumare,
atinai,
atuire,
cunsentire,
penciai,
supentire
/
ammentare
| ctr.
irbariare
Idioms
csn:
atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu!
Sentences
una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha
2.
bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere
Etymon
itl.
attuare
Translations
French
comprendre par intuition,
réfléchir
English
to sense,
to be conscious,
to reflect
Spanish
intuir,
ser consciente,
reflexionar
Italian
intuire,
èssere cosciènte,
riflèttere
German
intuitiv erkennen,
bewußt sein,
überlegen.
sapíre, sapíri , vrb Definition
su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura
Synonyms e antonyms
abbigiare,
acapassai,
saerare,
sagamare,
sapiare
Sentences
bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga)
Surnames and Proverbs
prb:
su dannu peus est a no si sapire
Etymon
itl.
sapere
Translations
French
percevoir,
être conscient,
constater,
se rendre compte
English
to perceive,
to be conscious,
to ascertain
Spanish
percibir,
ser consciente,
percatarse
Italian
percepire,
èssere cosciènte,
avvedérsi,
constatare
German
wahrnehmen,
bewußt sein,
bemerken,
feststellen.
supentíre , vrb Definition
pentzare o èssere presente cun is sensos a su chi si biet o chi s'intendhet
Synonyms e antonyms
atinai,
atoare,
penciai
Sentences
no supentit prus ◊ s'ómine, su piús no supentiat ilgadaradu a un'oru che mortu (P.Casu)◊ inoraona, ajó, ischida: apen'apena a sa boghe supentis! ◊ supenti e pesadindhe! ◊ supentit de tantu in tantu e si li movet su bultzu
Translations
French
avoir conscience
English
to be conscious
Spanish
ser consciente
Italian
èssere cosciènte
German
sich bewusst sein.